मकर संक्रांती हा भारतातील शेतीशी संबंधित सण असून, तो सूर्याच्या मकर राशीत संक्रमणाचा दिवस मानला जातो.
तिळगुळाचा महत्त्व
या दिवशी तिळगुळाची देवाणघेवाण केली जाते आणि "तिळगूळ घ्या, गोड गोड बोला" असे म्हणत स्नेह वृद्धिंगत केला जातो.
अन्नधान्याचा सन्मान
मकर संक्रांतीला महिलावर्ग हरबरे, ऊस, बोरे, गव्हाच्या ओंब्या व तीळ यांचे वाण देवाला अर्पण करून एकमेकांना वाटतात.
प्रादेशिक विविधता
संक्रांती वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये विविध नावांनी ओळखली जाते, जसे आसाममध्ये "भोगाली बिहू", पंजाबमध्ये "माघी", गुजरातमध्ये "उत्तरायण", तमिळनाडूमध्ये "पोंगल" इत्यादी.
मकरज्योती आणि शबरीमला यात्रा
केरळमधील शबरीमला मंदिरात मकरज्योतीचे दर्शन घेण्यासाठी भाविक मोठ्या संख्येने येतात.
पतंगोत्सव
गुजरातमध्ये संक्रांतीचा उत्सव "उत्तरायण" म्हणून साजरा होतो, ज्यामध्ये पतंग उडवण्याचा मोठा सोहळा आयोजित केला जातो.
धार्मिक महत्त्व
महाभारतातील भीष्म यांनी इच्छामरणाचा वर वापरत सूर्य उत्तरायण झाल्यावर प्राणत्याग केला, त्यामुळे उत्तरायणाचा काळ शुभ मानला जातो.
भोगी उत्सव
मकर संक्रांतीच्या आदल्या दिवशी "भोगी" साजरी केली जाते. या दिवशी भाज्यांची मिसळ भाजी, बाजरीची भाकरी, लोणी, आणि मुगाची खिचडी केली जाते.
विवाहित स्त्रियांसाठी विशेष परंपरा
नवविवाहित वधूंना हळदीकुंकूसाठी काळ्या साड्या, हलव्याचे दागिने व भेटवस्तू देण्याची प्रथा आहे.
आहारदृष्ट्या महत्त्व
थंडीत शरीरात उष्णता निर्माण होण्यासाठी तिळाचे पदार्थ खाल्ले जातात. बाजरीची भाकरी, वांगी भाजी, मुगाची खिचडी यांना विशेष महत्त्व आहे.