भारतीय नौसेनत आणखी तीन बलाढ्य शक्तींची वाढ : INS Surat

भारताने 15 जानेवारी 2025 रोजी आत्मनिर्भरतेमध्ये आणखी एक मोठा इतिहास रचला, जेव्हा आपण दोन स्वदेशी बनवलेल्या युद्धनौका आणि एक अटॅक पाणबुडी सुसज्ज केली. Ins Surat, Ins Nilgiri आणि Ins Waghsheer या तीन अत्याधुनिक लढाऊ जहाजांच्या कमीशनिंगसह भारताने आपल्या सैनिकी सामर्थ्याचे एक महत्त्वाचे प्रतिकात्मक प्रदर्शन केले आहे. या तीन शस्त्रांचा विकास आणि उत्पादन संपूर्णपणे भारतात करण्यात आले आहे, जे देशाच्या सैन्य स्वावलंबन आणि स्वदेशी तंत्रज्ञानाची वचनबद्धता दर्शवते.

भारतीय नौसेनेच्या Ins Surat, Ins Nilgiri आणि Ins Waghsheer या तीन नवीन शस्त्रांची ओळख

INS Surat: भारतीय नौसेनेचा अत्याधुनिक गाईडेड मिसाइल डेस्ट्रॉयर

भारतीय नौसेनेच्या सामर्थ्यात वाढ करण्यासाठी, भारताने 15 जानेवारी 2025 रोजी INS Surat या अत्याधुनिक गाईडेड मिसाइल डेस्ट्रॉयरला कमीशन केले. INS Surat भारतीय नौसेनेच्या “प्रकल्प 15B” अंतर्गत असलेल्या युद्धनौकांचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. हे जहाज अत्याधुनिक तंत्रज्ञान आणि स्मार्ट क्षमता असलेल्या “AI-एनेबल्ड” युद्धनौका म्हणून ओळखले जाते. INS Surat च्या कमीशनिंगने भारतीय नौसेनेला एक नवीन सामरिक सामर्थ्य प्राप्त झाले आहे, आणि हे नाविन्यपूर्ण शस्त्र भारतीय सुरक्षा रचनेतील एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.

INS Surat हे ‘प्रकल्प 15B’ अंतर्गत येणारी चौथी आणि अंतिम युद्धनौका आहे. या वर्गातील सर्व जहाजांमध्ये अत्याधुनिक गाईडेड मिसाइल सिस्टिम्स, शस्त्रास्त्रे, आणि स्वयंचलित नियंत्रण प्रणाली आहेत. INS Surat हा एक मोठा डेस्ट्रॉयर आहे, ज्याचे वजन अंदाजे 8000 टन आहे. यामुळे त्याला जलमंथनाच्या लढाईमध्ये सामर्थ्यशाली कामगिरी करण्याची क्षमता मिळते.

INS Surat हा “AI-एनेबल्ड” डेस्ट्रॉयर आहे, म्हणजेच त्यात आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचा समावेश आहे. यामुळे हे जहाज स्वयंचलितपणे युद्ध सिच्युएशन्समध्ये निर्णय घेऊ शकते, आणि त्या निर्णयांना अतिशय द्रुतगतीने अंमलात आणू शकते. हे अत्याधुनिक तंत्रज्ञान भारतीय नौसेनेला अधिक चपळ आणि प्रभावी बनवते, तसेच त्याची लढाई क्षमताही प्रगल्भ करते.

INS Surat मधील शस्त्रास्त्रांची सुसज्जता

INS Surat मध्ये अत्याधुनिक शस्त्रास्त्रांची सुसज्जता आहे. त्यात ब्राह्मोस सुपरसोनिक क्रूझ मिसाइल्स, बारक-8 मध्यम-श्रेणीच्या एअर-टू-एअर मिसाइल्स आणि विविध प्रकारच्या तोफांचा समावेश आहे. यामुळे या जहाजाला हवाई आणि पृष्ठभाग हल्ल्यांच्या सर्वात जास्त आव्हानांचा सामना करण्याची क्षमता प्राप्त होते. तसेच, INS Surat ला उंचावलेल्या क्षमतेच्या एंटी-एअर, एंटी-शिप आणि एंटी-सबमरीन मिसाइल्ससह सुसज्ज करण्यात आले आहे.

INS Surat हे ‘प्रकल्प 15B’ च्या गाईडेड मिसाइल डेस्ट्रॉयरच्या वर्गातील सर्वोत्तम जहाज आहे. यापूर्वी या वर्गातले तीन अन्य जहाजे – INS Visakhapatnam, Mormugao आणि Imphal – कमीशन केले गेले आहेत. या चार युद्धनौका भारतीय नौसेनेला अत्याधुनिक संरक्षण प्रणाली आणि समुद्रातील सामरिक प्रभावाच्या दृष्टिकोनातून मोठा फायदा देतात.

मुंबई में नौसेना के कार्यक्रम में देश की रक्षा क्षमताओं का साक्षी बनने का सुअवसर मिला। pic.twitter.com/xNJefmi9kK

— Narendra Modi (@narendramodi) January 15, 2025

तंत्रज्ञानाची प्रगती

INS Surat च्या डिज़ाइन आणि निर्मितीमध्ये तंत्रज्ञानाचा मोठा प्रभाव आहे. या जहाजामध्ये अमेरिकन, रशियन आणि इस्राईली तंत्रज्ञानाचा समावेश आहे, ज्यामुळे त्याची विविध प्रकारच्या युद्धाभ्यासांसाठी प्रभावीता वाढते. यामध्ये सुसज्ज केलेली “Integrated Platform Management System” (IPMS) प्रणाली एक प्रमुख वैशिष्ट्य आहे, जी जहाजाच्या प्रत्येक प्रणालीचा कार्यभार एकाच ठिकाणी नियंत्रित करते.

याशिवाय, INS Surat च्या हल्ल्यांच्या क्षमता वाढवण्यासाठी उच्च दर्जाच्या सेंसर्स आणि रडार तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आलेला आहे. या प्रगत तंत्रज्ञानामुळे ते शत्रूच्या जहाजांचे स्थान निश्चित करणे आणि त्यावर त्वरित हल्ला करण्याची क्षमता INS Surat राखते.

INS Surat चे सामरिक दृष्टिकोनातून महत्त्व

INS Surat च्या कमीशनिंगने भारतीय नौसेनेला जलमंथन लढाईत एक महत्त्वाचे सामर्थ्य दिले आहे. चीन आणि पाकिस्तानच्या नौसेनांच्या वाढत्या सामर्थ्यामुळे, भारताच्या समुद्री सुरक्षा आवश्यकतेचा विचार करून, INS Surat च्या प्रमाणावर अत्याधुनिक युद्धनौकांचा समावेश भारतीय नौसेनेत होणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे भारताच्या समुद्र साक्षात मार्गांच्या संरक्षणास तसेच सामरिक हल्ल्याच्या सक्षमता सुद्धा वाढतील.

निष्कर्ष

INS Surat हे भारतीय नौसेनेचा एक अत्याधुनिक आणि सामरिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे युद्धनौका आहे. ‘AI-एनेबल्ड’ सिस्टीम, अत्याधुनिक मिसाइल्स, आणि तंत्रज्ञानाचा एकत्रित वापर यामुळे INS Surat भारतीय नौसेनेला आधुनिक युद्धासाठी सज्ज करते. भारतीय सुरक्षा, समुद्र सामर्थ्य आणि स्वावलंबी संरक्षणक्षमता या बाबींमध्ये हे जहाज एक क्रांतिकारी पाऊल आहे.

INS Nilgiri (स्टीalth फ्रिगेट)

INS Nilgiri हे भारतीय नौसेनेच्या ‘प्रकल्प 17A’ च्या फ्रिगेट क्लासचे पहिले जहाज आहे. याचे डिझाइन नौसेनेच्या युद्धनौका डिझाइन ब्युरोने तयार केले आहे आणि त्यात अनेक उन्नत वैशिष्ट्यांचा समावेश आहे, जसे की वाढवलेली हल्ला क्षमता आणि स्टीalth तंत्रज्ञान. हे जहाज प्रक्षिप्त रडार सिग्नेचर कमी करण्यासाठी सुधारित डेक डिझाइनसह तयार करण्यात आले आहे. INS Nilgiri च्या यशस्वी कमीशनिंगमुळे भारतीय नौसेनेच्या सटीक हल्ल्याची क्षमता अधिक सक्षम होईल.

INS Nilgiri: भारतीय नौसेनेचा अत्याधुनिक स्टीalth फ्रिगेट

भारतीय नौसेनेला अत्याधुनिक युद्धनौकांद्वारे सक्षम करण्यासाठी अनेक महत्त्वाची पावले उचलली जात आहेत. त्याचाच एक भाग म्हणून, 15 जानेवारी 2025 रोजी, भारताने आपल्या नौसेनेत INS Nilgiri या स्टीalth फ्रिगेटला कमीशन केले. INS Nilgiri हा भारतीय नौसेनेचा एक अत्याधुनिक आणि अत्यंत शक्तिशाली फ्रिगेट आहे, जो आपल्या अद्वितीय डिझाइन आणि तंत्रज्ञानामुळे विशेष महत्त्वाचा आहे.

INS Nilgiri: स्टीalth फ्रिगेटचा पहिला जहाज

INS Nilgiri हे ‘प्रकल्प 17A’ या भारतीय नौसेनेच्या फ्रिगेट वर्गातले पहिले जहाज आहे. या वर्गाच्या जहाजांचे डिझाइन भारतीय नौसेनेच्या युद्धनौका डिझाइन ब्युरोने तयार केले आहे. INS Nilgiri भारतीय नौसेनेच्या समुद्रातील सामर्थ्याला अधिक सक्षम करेल, हे त्याच्या उच्च-तंत्रज्ञानासह तयार केलेल्या डिझाइनवरून स्पष्ट आहे.

स्टीalth तंत्रज्ञान

INS Nilgiri मध्ये स्टीalth तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात आला आहे, जे त्याला रडारवर कमीत कमी दिसू देतो. पारंपारिक युद्धनौकांमध्ये असलेली ठराविक उपकरणे जसे की अँकर इत्यादी स्थानांतरित करून एक ‘मूंगर डे़क’ म्हणून नाविन्यपूर्ण डेक तयार करण्यात आले आहे. यामुळे रडार सिग्नेचरचे कमी होणे शक्य झाले आहे, आणि युद्धकसामग्री अदृश्य होऊन शत्रूपासून लपवली जातात.

डिझाइन आणि क्षमता

INS Nilgiri च्या डिझाइनमध्ये पिढीतील सर्वात अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा समावेश आहे. यामध्ये त्याच्या संपूर्ण संरचनेत स्पीड, स्थिरता आणि सामर्थ्य या तत्त्वांवर जोर देण्यात आला आहे. या फ्रिगेटमध्ये विविध प्रकारच्या हल्ल्यांच्या तंत्रज्ञानाचा समावेश आहे, जसे की एंटी-शिप मिसाइल्स, एंटी-एअर मिसाइल्स, आणि मोठ्या गनसिस्टम्स.

हे जहाज ‘प्रकल्प 17A’ अंतर्गत येते आणि याचे एकूण सात जहाजे असतील. प्रकल्प 17A हे ‘शिवालिक’ क्लास फ्रिगेटचे पुढील स्तराचे अपग्रेड आहे. यामुळे नौसेनेला अधिक चपळता, मजबूत संरक्षण, आणि विविध प्रकारच्या शस्त्रास्त्रांचा प्रभावी वापर करण्याची क्षमता मिळते.

भारतीय युद्धनौकांचा प्रमुख घटक

INS Nilgiri भारतीय नौसेनेच्या प्रमुख युद्धक जहाजांमध्ये समाविष्ट होईल. या जहाजात उच्च सामर्थ्य असलेल्या मिसाइल सिस्टिम्स, शक्तिशाली तोफ आणि पाणबुडी विरोधी तंत्रज्ञान असतील. हे युद्धनौके पृष्ठभागावर आणि हवाई हल्ल्यांना चांगली सामर्थ्य प्रदान करू शकतात. INS Nilgiri च्या कमीशनिंगसह, भारत एक महत्त्वाच्या सामरिक क्षमतेकडे पाऊल टाकत आहे.

INS Nilgiri चे महत्व

INS Nilgiri च्या कमीशनिंगने भारतीय नौसेनेला सामरिक दृष्टिकोनातून मोठा फायदा होईल. हे जहाज भारतीय नौसेनेच्या कक्षांमध्ये उपस्थित राहून अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करेल आणि आपल्या सुरक्षा क्षमतेला एक नवा आयाम देईल. याचे मोठे महत्त्व आहे, कारण चीन आणि पाकिस्तान यांच्या नौसेनांच्या वाढत्या सामर्थ्यांमुळे भारतीय नौसेनेला सुसज्ज करणे आवश्यक ठरले आहे.

निष्कर्ष

INS Nilgiri, भारतीय नौसेनेच्या स्वदेशी तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीचे प्रतीक आहे. याचा स्टीalth डिझाइन आणि उच्च-तंत्रज्ञानामुळे भारतीय नौसेनेला समुद्रात अधिक सामर्थ्य मिळेल. ‘मेक इन इंडिया’ मोहिमेच्या माध्यमातून भारत अधिक सक्षम बनत आहे, आणि INS Nilgiri हा त्याचा प्रत्यक्ष दाखला आहे. भारतीय नौसेनेला अधिक सामर्थ्यशाली आणि स्वावलंबी बनविण्यासाठी हा एक मोठा टप्पा ठरला आहे.

INS Surat (गाईडेड मिसाइल डेस्ट्रॉयर)
INS Surat हे ‘प्रकल्प 15B’ अंतर्गत येणारे गाईडेड मिसाइल डेस्ट्रॉयर आहे. याचा आकार अंदाजे 8000 टन असून हे भारतीय नौसेनेतील सर्वात शक्तिशाली पृष्ठभाग लढाऊ जहाज मानले जाते. हे जहाज स्मार्ट तंत्रज्ञानामुळे “AI-एनेबल्ड” समजले जाते, जे युद्धासाठी सर्वोत्तम निर्णय घेण्यात मदत करतो. यामध्ये विविध उच्च क्षमता असलेले मिसाइल्स आणि शस्त्रास्त्रे आहेत, जसे की ब्राह्मोस सुपरसोनिक क्रूझ मिसाइल आणि बारक-8 मध्यम श्रेणीच्या एअर-टू-एअर मिसाइल्स.

INS Vaghsheer (पाणबुडी)

INS Vaghsheer ही एक ‘हंटर-किलर’ पाणबुडी आहे. ही पाणबुडी ‘स्कॉर्पेने’ क्लासमधील सहावी आणि अंतिम पाणबुडी आहे. यामध्ये अत्याधुनिक स्टीalth तंत्रज्ञान आणि सुधारित ध्वनिक शोषण प्रणाली आहेत, जे त्याला अप्रत्यक्षपणे कार्य करण्यास सक्षम करते. INS Vaghsheer उच्च क्षमता असलेल्या टॉरपेडो आणि एंटी-शिप मिसाइल्सने सज्ज आहे. ती पृष्ठभाग आणि पाणबुडी दोन्ही प्रकारच्या शत्रूंसाठी धोका निर्माण करण्यास सक्षम आहे.

INS Vaghsheer: भारतीय नौसेनेची अत्याधुनिक ‘हंटर-किलर’ पाणबुडी

भारतीय नौसेनेला सामरिकदृष्ट्या सक्षम करण्यासाठी देशाने अनेक महत्त्वाची पावले उचलली आहेत. यामध्ये एक महत्त्वाचे पाऊल म्हणजे INS Vaghsheer, ही अत्याधुनिक ‘हंटर-किलर’ पाणबुडी. INS Vaghsheer ही भारतीय नौसेनेतील ‘स्कॉर्पेने’ वर्गातील पाणबुडी आहे, जी अत्याधुनिक तंत्रज्ञान आणि सुसज्ज शस्त्रास्त्रांनी सुसज्ज केली गेली आहे. ह्या पाणबुडीचा कमिशनिंग भारतीय नौसेनेच्या सामर्थ्यात महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरला आहे.

INS Vaghsheer: ‘हंटर-किलर’ पाणबुडी

INS Vaghsheer भारतीय नौसेनेच्या ‘स्कॉर्पेने’ पाणबुडीच्या सहाव्या आणि अंतिम पाणबुडी म्हणून ओळखली जाते. या पाणबुडीला ‘हंटर-किलर’ पाणबुडी म्हणून विशेष ओळख आहे. म्हणजेच, INS Vaghsheer विशेषत: पाणबुडी-विरोधी आणि पृष्ठभाग-विरोधी हल्ल्यांसाठी तयार केली गेली आहे. तिच्या हल्ल्यांच्या सामर्थ्यामुळे ती शत्रूच्या युद्धनौकांवर वर्चस्व प्रस्थापित करण्यास सक्षम आहे.

INS Vaghsheer ची डिज़ाइन अत्याधुनिक आणि लपवण्याच्या तंत्रज्ञानाने सुसज्ज आहे. ह्या पाणबुडीला अत्याधुनिक ध्वनिक शोषण प्रणाली (Acoustic Signature Reduction) आणि विशेष हायड्रॉलिक लाँचिंग सिस्टिम्स दिली आहेत, ज्यामुळे ती शत्रूच्या रडारपासून लपून राहू शकते आणि लांबवरून हल्ले करू शकते. INS Vaghsheer मध्ये असलेले एयर-इंडिपेंडेंट प्रपल्शन सिस्टम (AIP) तिला पाण्यात अधिक काळ राहण्याची क्षमता प्रदान करते, जे तिच्या स्टेल्थ क्षमतांना एक वेगळी दिशा देतो.

तंत्रज्ञान आणि शस्त्रास्त्र

INS Vaghsheer अत्याधुनिक शस्त्रास्त्रांनी सज्ज आहे. या पाणबुडीमध्ये टॉरपेडो आणि एंटी-शिप मिसाइल्सची क्षमता आहे. यामुळे ती शत्रूच्या जलयानांवर त्वरित हल्ला करण्यास सक्षम आहे. तसेच, ती पाणबुडी-विरोधी आणि पृष्ठभाग-विरोधी हल्ल्यांसाठी वापरली जाऊ शकते. ह्या पाणबुडीच्या डिझाइनमध्ये विशेषत: गुप्तपणे कार्य करण्याचे तंत्रज्ञान समाविष्ट आहे, ज्यामुळे ती शत्रूच्या रडारपासून अनदेखी राहू शकते.

INS Vaghsheer ची प्रमुख वैशिष्ट्ये म्हणजे ती अत्याधुनिक ध्वनिक शोषण प्रणालीसह सुसज्ज आहे, जी पाणबुडीच्या आवाजाच्या पातळीस कमी करते. यामुळे तिचा शोध घेणे शत्रूला खूप कठीण होऊन जातं. यासोबतच, INS Vaghsheer चे एयर-इंडिपेंडेंट प्रपल्शन सिस्टम (AIP) तिला डिझेल-इलेक्ट्रिक पावर सिस्टिमवर चालवते, ज्यामुळे तिला पाण्यात लांब वेळापत्रकावरून काम करण्याची क्षमता मिळते.

सामरिक महत्त्व

INS Vaghsheer च्या कमीशनिंगने भारतीय नौसेनेला पाणबुडी-विरोधी युद्धात एक महत्त्वपूर्ण सामर्थ्य मिळवले आहे. चीन आणि पाकिस्तान यांसारख्या देशांच्या नौसैनिकांना सामना देण्यासाठी आणि भारताच्या समुद्र सुरक्षा लक्षात ठेवून, INS Vaghsheer पाणबुडी भारतीय नौसेनेला एक महत्त्वाचे सामरिक साधन ठरते. ती पाणी आणि हवेतून शत्रूला ठार करण्याच्या क्षमतेमुळे भारताच्या सामरिकदृष्ट्या महत्त्वाच्या पाणबुडी-प्रणालीला मजबूत करते.

INS Vaghsheer च्या कमीशनिंगने भारतीय नौसेनेला आपल्या पाणबुडी फ्लीटच्या क्षमतेला एक पाऊल पुढे नेले आहे. यामुळे भारतीय नौसेनेला पाणबुडी-विरोधी युद्ध आणि भूमीवरील, हवाई तसेच समुद्रवरील लढाईसाठी अधिक प्रभावी बनवले आहे.

निष्कर्ष

INS Vaghsheer हे एक अत्याधुनिक ‘हंटर-किलर’ पाणबुडी आहे, ज्यामुळे भारतीय नौसेनेची सामरिक क्षमता खूपच प्रगल्भ झाली आहे. याच्या स्टेल्थ तंत्रज्ञान, अचूक हल्ला क्षमता आणि स्वायत्त प्रणालींमुळे ती शत्रूच्या नौसैनिकांना लपून राहून धक्का देऊ शकते. ‘स्कॉर्पेने’ वर्गातील पाणबुडींचा भाग असलेल्या INS Vaghsheer च्या कमीशनिंगमुळे भारतीय नौसेनेला जलमंथनात एक महत्त्वपूर्ण सामर्थ्य प्राप्त झाले आहे, ज्यामुळे भारताची सामरिक आणि समुद्री सुरक्षा आणखी मजबूत झाली आहे.

स्वदेशी तंत्रज्ञानाचे महत्त्व

ह्या तीन शस्त्रांमधून भारतीय नौसेना आणि संरक्षण मंत्रालयाच्या ‘मेक इन इंडिया’ मोहिमेला मोठा प्रतिसाद मिळालेला आहे. यामुळे देशाच्या सैनिकी क्षेत्रात स्वावलंबन वाढवण्याचा मार्ग तयार झाला आहे. पीएम नरेंद्र मोदींनी सांगितले की, “भारत आता एक महत्त्वाची समुद्री शक्ती बनत आहे, आणि या तीन प्रमुख नौसैनिक युद्धक उपकरणांचा कमीशनिंग हे आमच्या आत्मनिर्भरतेच्या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे.”

चीन आणि पाकिस्तानच्या संदर्भात प्रतिसाद

भारत आणि चीन भारतीय महासागर प्रदेशात सामरिक प्रभावासाठी स्पर्धा करत आहेत. याच संदर्भात पाकिस्तानने चीनच्या मदतीने 50 युद्धनौका तयार करण्याचा निर्धार केला आहे. त्यामुळे भारताने तीन अत्याधुनिक युद्धनौका आणि एक अटॅक पाणबुडी कमीशन करणे हे चीन आणि पाकिस्तानला एक दृढ संदेश देणारे ठरले आहे.

भविष्यातील योजनांसाठी महत्त्व

भारताने गेल्या दशकात 33 युद्धनौका कमीशिन केली असल्या तरी चीनने त्याच कालावधीत 148 युद्धनौका कमीशिन केली आहेत. त्यामुळे भारताच्या युद्धनौका आणि पाणबुडींच्या निर्मितीच्या वेगाला चालना देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. या नवीन शस्त्रांद्वारे भारतीय नौसेनेला अधिक सामर्थ्यशाली बनवण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत.

निष्कर्ष

भारतीय नौसेनेला ह्या नवीन युद्धनौका आणि पाणबुडींची प्राप्ती केवळ सामरिक दृष्ट्याच नाही, तर राष्ट्रीय स्वावलंबनाच्या दिशेनेही महत्त्वपूर्ण ठरते. ‘मेक इन इंडिया’ च्या दिशेने हे एक निर्णायक पाऊल आहे, ज्यामुळे भारताची सामरिक शक्ती अधिक प्रगल्भ होईल आणि तो एक प्रमुख समुद्री शक्ती म्हणून उभा राहील.

सोशल मिडिया वरील Ins Surat, Ins Nilgiri आणि Ins Waghsheer ची बातमी.

आमचे अन्य ब्लॉगपोस्ट साठी येथे क्लिक करा.